ΜΑΘΗΜΑΤΑ – ΥΛΗ

ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΑ

156      ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ, 3^ο, ΕΦΠ & ΒΙΟ
97        ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ
1320    ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
316      ΡΥΠΑΝΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ (Πρώην “Διαχείριση…”), 7^ο, ΕΦΠ & ΕΖΠ
2845    ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
502      ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ, ΕΖΠ
2300    ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΣΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ, 6^ο, ΕΦΠ & ΑΦΠΓΜ
1375    ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ
895      ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΟΙΚΟΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΑ, 9ο, ΕΦΠ
1165    ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ & ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒ/ΝΤΟΣ, 9^ο, ΕΦΠ
3540    ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ, 6^ο, ΤΕΤΔΑ

 

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΑ

ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
ΠΜΣ: «Ολοκληρωμένα Συστήματα Φυτοπροστασίας και Διαχείρισης του Περιβάλλοντος»

ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
ΠΜΣ: «Ολοκληρωμένα Συστήματα Φυτοπροστασίας και Διαχείρισης του Περιβάλλοντος»

ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
ΠΜΣ: «Αειφορική Γεωργία και Πιστοποίηση»

ΑΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΑΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ
ΠΜΣ: «Αρχιτεκτονικής τοπίου»

 

 

 

ΥΛΗ & ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ

ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

 

1. ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ [156] Εξάμ.: 3ο

Διδάσκοντες: Κ. Σαϊτάνης
Τμήματα:
1. Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής (Υποχρεωτικό)
2. Βιοτεχνολογίας (Επιλογής)  

 

ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ

Εισαγωγή στη Επιστήμη της Οικολογίας: Ιστορική ανασκόπηση. Κλάδοι της Οικολογίας. Βασικές έννοιες της Οικολογίας: άτομο-είδος-πληθυσμός. Πληθυσμιακή πυκνότητα: απόλυτη-σχετική-οικολογική. Σχέσεις της Οικολογίας με άλλες επιστήμες – Η σημασία των υποδειγμάτων στην Οικολογία. Οι οργανισμοί στο χώρο: Εξάπλωση ειδών. Σχέση αριθμού ειδών έκτασης. Θεωρία της βιογεωγραφίας των “νήσων” και εφαρμογές. Εισβάλλοντα είδη. Οργανισμοί και αβιοτικό περιβάλλον: Θερμοκρασία και οργανισμοί (ευρύθερμοι, στενόθερμοι, η σημασία των θερμοημερών) – Φως και οργανισμοί (φωτοπεριοδισμός – Ρυθμοί – Διάπαυση) – Νερό και οργανισμοί (Κλιματογραφικά και βροχομετρικά διαγράμματα). Μετανάστευση ειδών. Οικολογική διαδοχή: – τύποι – σημασία, η έννοια της κλίμακας, εφαρμογές. Οικοσυστήματα: Δομή και λειτουργία. Ροή ενέργειας. Καθαρή και ακαθάριστη πρωτογενής παραγωγή. Δευτερογενής παραγωγή. Βιογεωχημικοί κύκλοι – Ανακύκλωση της ύλης. Ευτροφισμός. Τροφική αλυσίδα – Τροφικά δίκτυα. Πλανητικά βιοσυστήματα: (μεγακοινότητες): Μεσογειακό, Έρημος & Τροπικό δάσος, Εύκρατο-φυλλοβόλο δάσος & Τούνδρα κ.λπ. Τρόποι σχηματισμού οικοσυστημάτων: υποτροπικές πιέσεις, εποχικότητα, κυκλοφορία αερίων και υδάτινων μαζών, το φαινόμενο του rain shadow effect, τύποι οικοσυστημάτων, κατηγορίες βιοσυστημάτων. Βιοποικιλότητα: Ποικιλότητα ειδών – Διατήρηση και Διαχείριση Βιοποικιλότητας – Η έννοια της σταθερότητας και αυτορρύθμισης στην οικολογία. Δείκτες ποικιλότητας ειδών – Ασκήσεις. ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ. Δυναμική πυκνοανεξάρτητων πληθυσμών ενός είδους σε συνεχή (Εκθετικό υπόδειγμα) και ασυνεχή (Γεωμετρικό υπόδειγμα) χρόνο. Περιβαλλοντική και Δημογραφική τυχαιότητα. Εφαρμογές υποδειγμάτων – Ασκήσεις. Ενδοειδικός ανταγωνισμός (ισότιμος-ανισότιμος). Ο νόμος των 3/2 της αυτοαραίωσης. Δυναμική πυκνοεξαρτημένων πληθυσμών ενός είδους σε συνεχή (Λογιστικό, θ-λογιστικό, επίδραση Allee) και ασυνεχή χρόνο (Ασυνεχές λογιστικό υπόδειγμα, Υποδείγματα Ricker, Hassell, Beverton-Holt, Αραχνοϊστογράμματα). Χρονοϋστέρηση. Τυχαίως μεταβαλλόμενη βιοχωρητικότητα. Εφαρμογές υποδειγμάτων -Ασκήσεις. Η r και Κ επιλογή των ειδών. Οι σιγμοειδείς καμπύλες στις βιολογικές επιστήμες. Πίνακες ζωής – Προβολές πληθυσμών -Ασκήσεις. Μήτρες Leslie, Μήτρες Lefkovich – Ασκήσεις. Πληθυσμιακές διακυμάνσεις. Μεταπληθυσμοί: υποδείγματα δυναμικής μεταπληθυσμών (Levins, Hanski) – Ασκήσεις. Βιοθέση: Η έννοια της βιοθέσης – κενά βιοθέσεων – Μέθοδοι υπολογισμού του εύρους και της επικάλυψης των βιοθέσεων. Η επικάλυψη βιοθέσεων ως μέτρο του ανταγωνισμού – Ασκήσεις. Αλληλεπιδράσεις πληθυσμών. Διαειδικός ανταγωνισμός: Μορφές ανταγωνισμού. Υποδείγματα διαειδικού ανταγωνισμού Lotka-Volterra – Ασκήσεις. Αρχή του ανταγωνιστικού αποκλεισμού – Μετατόπιση χαρακτήρων – Συνύπαρξη ειδών – θ‑Λογιστικό υπόδειγμα ανταγωνισμού, Υπόδειγμα του ανταγωνισμού της αναλογίας των πόρων του Tilman). Θήρευση: Λειτουργική ανταπόκριση. Υποδείγματα Lotka-Voltera, Leslie-Gower, Rosenzweig-McArthur, Holling-Tanner, θ-Λογιστικό – Υποδείγματα με χρονοϋστέρηση – Εφαρμογές – Ασκήσεις. Το παράδοξο του εμπλουτισμού. Θεωρία της βέλτιστης νομής. Παρασιτισμός: Παρασιτοειδή εντόμων. Υποδείγματα παρασιτισμού Thompson και Nicholson-Bailey και Εφαρμογές τους – Ασκήσεις. Μιμητισμός – Υπόδειγμα μιμητισμού. Αμοιβαιότητα – Υπόδειγμα αμοιβαιότητας.

 

2. ΡΥΠΑΝΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ [316] – Εξάμ.: 7^ο
Προηγούμενος τίτλος: ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ [2845]

Διδάσκοντες: Κ. Σαϊτάνης

Τμήματα:
1. Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής (Υποχρεωτικό)
2. Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής (Επιλογής)  

ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ – Γενικές έννοιες του βιοτικού και αβιοτικού Περιβάλλοντος – Η έννοια της Ρύπανσης – Ορισμοί. Ιστορική αναδρομή της ρύπανσης – Μονάδες μέτρησης της ρύπανσης.

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ. Πηγές ατμοσφαιρικής ρύπανσης – Πρωτογενείς και δευτερογενείς ρύποι – Τύποι ατμοσφαιρικής ρύπανσης – Φωτοχημική Ρύπανση (τύπου Los Angeles) – Ρύπανση Αιθαλομίχλης (Smog ή τύπου Λονδίνου). Ιστορικά θανατηφόρα επεισόδια ατμοσφαιρικής ρύπανσης – Η περίπτωση του Λονδίνου. Μεταφορά της ατμοσφαιρικής ρύπανσης – Διασυνοριακή ρύπανση – Το φαινόμενο της ακρίδας (grasshopper effect). Αστική ρύπανση – Το φαινόμενο της θερμοκρασιακής αναστροφής. Το “νέφος” της Αθήνας.

ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΙ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟΙ ΡΥΠΟΙ. Μονοξείδιο του άνθρακα (CO) – Πηγές CO, κατανομή του CO στην ατμόσφαιρα – επιδράσεις του CO στα φυτά και στον άνθρωπο – όρια τοξικότητας. Τα οξείδια του αζώτου (NOx) – Πηγές NOx – κατανομή των NOx στην ατμόσφαιρα – επιδράσεις των NOx στα φυτά και στον άνθρωπο – όρια τοξικότητας. Τα οξείδια του θείου (SOx) – Πηγές SOx – κατανομή των SOx στην ατμόσφαιρα – επιδράσεις των SOx στα φυτά και στον άνθρωπο όρια τοξικότητας. Όξινη βροχή. Επίδραση της όξινης βροχής στα υδάτινα οικοσυστήματα – Επιπτώσεις της όξινης βροχής στα φυτά, στα πουλιά, στην πολιτιστική κληρονομιά. Το όζον (O3). Το φαινόμενο της τρύπας του όζοντος – επιπτώσεις – προστασία της στοιβάδας του στρατοσφαιρικού O3. Το τροποσφαιρικό O₃ ως φωτοχημικός ρύπος – σχηματισμός – χωροχρονική διακύμανση. Επιπτώσεις του O3 στην ανθρώπινη υγεία. Το O₃ ως φυτοτοξικός ρύπος – ο εκτιμητής φυτοτοξικότητας ΑΟΤ40. Χλωροφθοράνθρακες (Chlorofluorocarbons, CFCs) – Βρωμιούχο μεθύλιο (MeBr) – Νιτρικό υπεροξυακετύλιο (PAN) – Πτητικοί υδρογονάνθρακες (VOCs). Σωματιδιακή ρύπανση (PM_S) – Επιπτώσεις της σωματιδιακής ρύπανσης στη γεωργία. Υδρογονάνθρακες. Υδράργυρος. Η οξείδωση της ατμόσφαιρας – O ρόλος των υδροξυλίων (ΟΗ).

ΡΥΠΑΝΣΗ ΕΔΑΦΩΝ, ΧΕΡΣΑΙΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΩΝ – Ρύπανση από θρεπτικά άλατα – Το φαινόμενο του Ευτροφισμού – Διαλυμένο Οξυγόνο – Βιοχημικά Απαιτούμενο Οξυγόνο (BOD) – Λιπάσματα, Φυτοφάρμακα (εντομοκτόνα, ζιζανιοκτόνα, κ.λπ.), Μόλυνση από μικροοργανισμούς αποβλήτων – Ρύπανση από θρεπτικά άλατα – Ρύπανση από τοξικά μέταλλα – Βιοσυσσώρευση – Βιομεγέθυνση. Η περίπτωση του υδραργύρου. Θερμική ρύπανση. Ρύπανση από Οργανικές ουσίες (Χλωριωμένες ενώσεις – Πετρέλαιο). Ατυχήματα που έχουν σχέση με τη γεωργία (Ατύχημα Bhopal- Ατύχημα Seveso, Ατύχημα στον ποταμό Ρήνο). Ρύπανση από ατυχήματα πλοίων ή συστήματα υποθαλάσσιας άντλησης πετρελαίου – Μέθοδοι αντιμετώπισης – Επιπτώσεις στους υδρόβιους οργανισμούς.

ΦΥΤΟΕΞΥΓΙΑΝΣΗ (phytoremedation) – Βιοεξυγίανση (bioremediation). Η αξιοποίηση φυτών υπερσυσσωρευτών μετάλλων.

ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ – ΒΙΟΔΕΙΚΤΕΣ-ΒΙΟΜΕΤΡΗΤΕΣ παρακολούθησης της ποιότητας του περιβάλλοντος.

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΑ – Οικοτοξικολογία. Εκτίμηση οικολογικού κινδύνου. Το φαινόμενο της όρμησης στην τοξικολογία.

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ – ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ “ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ”. Κλιματικός εξαναγκασμός. Αέρια του Θερμοκηπίου. Το διοξείδιο του άνθρακα (CO₂). Οι υδρατμοί ως αέριο του θερμοκηπίου. Το μεθάνιο (CH₄) – Υδρίτες μεθανίου. Υποξείδιο του αζώτου ή Νιτρώδες οξείδιο (Nitrous Oxide, Ν₂O). Επιπτώσεις την κλιματικής αλλαγής την Γεωργία – Επιπτώσεις την γεωργίας στην κλιματική αλλαγή

ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ – Εθνικό και Διεθνές Νομικό Πλαίσιο. Κατακερματισμός οικοσυστημάτων – Ο ρόλος των οικολογικών διαδρόμων.

 

3. ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΣΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ [2300] – Εξαμ.: 6^ο

Διδάσκοντες: Κ. Σαϊτάνης
Τμήματα:
1. Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής (Υποχρεωτικό)
2. Αξιοποίησης Φυσικών Πόρων και Γεωργικής Μηχανικής (Επιλογής) 

ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ

Μέθοδοι δειγματοληψία. Εκτίμηση βέλτιστου μεγέθους δείγματος με βάση το τυπικό σφάλμα (s.e.), το συντελεστή παραλλακτικότητας (CV) και το διάστημα εμπιστοσύνης (CI) σε συνεχείς κατανομές (κανονική κατανομή) και σε  Ασυνεχείς Κατανομές (Διωνυμική Κατανομή, Κατανομή Poisson, Αρνητική Διωνυμική Κατανομή) Εφαρμογές – Πρακτικά παραδείγματα. – Μέθοδοι εκτίμησης του πληθυσμιακού μεγέθους και της διασποράς των ζώων. Σήμανση – Απελευθέρωση – Επανασύλληψη. Πολλαπλές σημάνσεις – επανασυλλήψεις. Διαδοχική δειγματοληψία. – Μέθοδοι επαναδειγματοληψίας (Bootstrapping, Jackknifing, randomization, Monte-Carlo) – Εφαρμογές στην οικολογία. – Ανάλυση πληθυσμιακών διακυμάνσεων – “παράγοντες κλειδιά”. – Δυναμικές αλληλεπιδράσεις πληθυσμών ειδών – προχωρημένα μαθηματικά μοντέλα   (Ricker, Hassell, Beverton-Holt, κ.λπ.). Αραχνοϊστογράμματα. Το παράδοξο του εμπλουτισμού. Ανάλυση των αλληλεπιδράσεων πληθυσμών ειδών με το προγράμματα Populus. Εφαρμογές. – Δυναμική μεταπληθυσμών. Υπόδειγμα Μεταπληθυσμοί και κίνδυνος εξαφάνισης. Εμπειρικά παραδείγματα – Ποικιλότητα ειδών – συστατικά μέρη. Δείκτες ποικιλότητας. Ποικιλότητες α-β-γ. Δείκτες πλούτου ειδών (Margalef, Menhinick), δείκτες ισομέρειας και δείκτες ποικιλότητας (Simpsosn, Shannon-Wiener, Hill, κ.λπ.). Αραιοποίηση (rarefaction). Ομοιότητα βιοκοινοτήτων Πίνακες οικολογικών δεδομένων (Q και R ανάλυση). Ποσοτικά και ποιοτικά δεδομένα. Ανάλυση ομαδοποίησης – Cluster analysis – Δενδρογράμματα. Ανάλυση κυρίων συνιστωσών (Principal components Analysis). – Χωροδιατάξεις οργανισμών – οικολογική τους σημασία. Έλεγχος τυχαιότητας χωροδιατάξεων. Παραδείγματα από τη φύση.  Σχέσεις μεταξύ ειδών στο χώρο. Ποικιλότητα και Χωροδιάταξη. Εναλλακτικές Μέθοδοι (Bootstrapping, Jackknifing, randomization, Monte-Carlo) – Εφαρμογές.

 

4. ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΟΙΚΟΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΑ [895] –  Εξάμ.: 9ο

Διδάσκοντες: Κ. Σαϊτάνης
Τμήματα: 1. Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής ((Κατεύθυνση Φυτοπροστασίας και Περιβάλλοντος)

ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ

Βασικές Αρχές Περιβαλλοντικής Τοξικολογίας – Οικοτοξικολογίας. Η έννοια της τοξικότητας.

Τρόποι δράσης τοξικών ουσιών, με έμφαση στα Γεωργικά Οικοσυστήματα.

Τρόποι εισόδου των ρύπων/τοξικών ουσιών σε οργανισμούς και (αγρο)οικοσυστήματα. Μηχανισμοί μεταφοράς των ρύπων. Απορροή (runoff) – Αποστράγγιση (Drainage) – Ψεκαστικό νέφος (spray drift)

Διακίνηση των ρύπων μέσω των τροφικών αλυσίδων. Βιοσυσσώρευση – Βιομεγέθυνση

Οικοτοξικολογικές συνέπειες αγροχημικών και άλλων ουσιών – Χαρακτηριστικά Παραδείγματα – DDT και άλλα χλωριωμένα φυτοφάρμακα – Πολυχλωριωμένα διφαινύλια – Πολυκυκλικοί υδρογονάνθρακες –  Nιτρικά και φωσφορικά λιπάσματα – Διοξίνες και διβενζοφουράνια. – Τοξικότητα Hg Pb, Cd και άλλων μετάλλων και μεταλλοειδών. Τοξικολογικές συνέπειες ραδιενεργών υλικών. Τοξικότητα από έμμονους οργανικούς ρύπους (POP, Persistent Organic Pollutants) – Η σύμβαση της Στοκχόλμης – Οικοτοξικολογία νανοϋλικών.

Ατμοσφαιρική ρύπανση – O₃, NOx, SO2, Όξινη βροχή, Σωματιδιακή ρύπανση, Βαρέα μέταλλα, κ.λπ. Καταγραφή και βιοκαταγραφή ατμοσφαιρικών ρύπων – όρια επιπτώσεων την υγεία.

Ποιοτικά χαρακτηριστικά χερσαίων υδάτων – Υδατική τοξικότητα – Επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων για άρδευση- όροι και διαδικασίες .

Έκθεση μελισσών σε φυτοπροστατευτικά – Το φαινόμενο της Διαταραχής Κατάρρευσης Αποικιών (Colony collapse disorder, CCD)

Βιοχημική δράση ρύπων και τοξικών ουσιών. Μοριακοί μηχανισμοί τοξικότητας – παραδείγματα. Δράση των ρύπων στην φυσιολογία, σε επίπεδο οργάνων και ολόκληρου οργανισμού. Τοξικοκινητική και Τοξικοδυναμική των Ξενοβιοτικών Ουσιών

Αλληλεπίδραση τοξικών παραγόντων: Η συνεργική (ή συνεργιστική) και η Ανταγωνιστική μεταξύ τοξικών παραγόντων –  Ισοβολογραφική ανάλυση

Αντοχή και αντίδραση των οργανισμών στους τοξικούς παράγοντες. Το φαινόμενο της όρμησης στην Τοξικολογία.

Δοκιμασίες, Πρότυπα και Μεθοδολογία Οικοτοξικολογικών Ερευνών. Υπολογισμός τοξικότητας. Καμπύλη «Δόση- Αντίδραση». Κατηγορίες τοξικότητας.

Βιοδοκιμές – Βιοδείκτες – Βιομετρητές και η σημασία τους στην εκτίμηση της ρύπανση του περιβάλλοντος. Δοκιμές (tests) τοξικότητας με οργανισμούς εδάφους και με φυτά. Δοκιμές με υδροχαρής οργανισμούς. Daphnia Magna – φύκια – ψάρια – λέμνα, κ.λπ. Τοξικολογικές δοκιμές πεδίου

 Εκτίμηση Περιβαλλοντικού και Οικολογικού Κινδύνου από Τοξικές και Επικίνδυνες Ουσίες. Ανάλυση των μηχανισμών δράσης της ρύπανσης. Μέθοδος QSAR.

 Τοξικολογικά Δεδομένα Χημικών Ουσιών και Ταξινόμηση Τοξικότητας και Επικινδυνότητας. Ελληνική και Ευρωπαϊκή Νομοθεσία για την Προστασία του Περιβάλλοντος. Διεθνείς Συμβάσεις.

 

5. ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ [1165] – Εξάμ.: 9ο

Διδάσκοντες: Κ. Σαϊτάνης, Ιωάννης Τσίρος 
Τμήματα: 1. Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής (Κατεύθυνση Ανθοκομίας και Αρχιτεκτονικής Κήπων) (Επιλογής)

ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ

Το μάθημα περιλαμβάνει δύο διακριτά γνωστικά αντικείμενα: Ι. Οικολογία Αστικού Περιβάλλοντος, που δίδεται από το Εργαστήριο Οικολογίας και Προστασίας του Περιβάλλοντος (Διδάσκων: κ. Σαϊτάνης) και ΙΙ. Βιοκλιματολογίας Αστικού Περιβάλλοντος που δίδεται από το Εργαστήριο Γεωργικής Μετεωρολογίας (Διδάσκων: Καθ. Ιωάννης Τσίρος).

Ι. Οικολογία Αστικού Περιβάλλοντος, (Διδάσκων: Καθ. κ. Σαϊτάνης)

Ορισμός της πόλης – Εξέλιξη των πόλεων ιστορικά – Ιστορική εξέλιξη της Αθήνας. Αστικοποίησης – Συναστικοποίηση – Αστυφιλία. Μοντέλα πόλεων. Σύγχρονες πόλεις – Μεγαλουπόλεις. Τύποι πόλεων – Φαβέλες. Κηπουπόλεις (Garden cities) – Ήπιες πόλεις (Soft cities), Έξυπνες πόλεις (smart cites).  Δημογραφία πόλεων – Πόλεις του μέλλοντος (Future cities). Οικολογία – Αστική οικολογία – Μέθοδοι μελέτης. Αστικά Οικοσυστήματα – Βιοποικιλότητα Αστικών οικοσυστημάτων. Οικολογικό αποτύπωμα. Αστικό πράσινο. Αστική ρύπανση – Φωτοχημική Ρύπανση – Αιθαλομίχλης. Ατμοσφαιρική ρύπανση – O₃, NOx, SO₂, Όξινη βροχή, Σωματιδιακή ρύπανση, Βαρέα μέταλλα, κ.λπ. Ρύπανση και Ιστορικά Μνημεία. Καταγραφή και βιοκαταγραφή ατμοσφαιρικών ρύπων. Αστική ρύπανση και θερμοκρασιακή αναστροφή – Το “νέφος” της Αθήνας. Ηχορύπανση – επιπτώσεις στην υγεία. Ηχορύπανση και ποικιλότητα ειδών. Οπτική ρύπανση – Αισθητική ρύπανση – Φωτορύπανση. Οικολογικοί Διάδρομοι.  Φυτοεξυγίανση-Αστικοί βροχόκηποι (rain gardens). Οργανισμοί Βιοδείκτες – βιομετρητές ποιότητας του αστικού περιβάλλοντος. Όρια επιπτώσεων των ρύπων στην ανθρώπινη υγεία – Περιβαλλοντικοί δείκτες. Αστική ζωή και ασθένειες. Αρχές διαχείρισης των αστικών αποβλήτων.

ΙΙ. Βιοκλιματολογίας Αστικού Περιβάλλοντος (Διδάσκων: Καθ. Ιωάννης Τσίρος)

Ιστορική εξέλιξη και αντικείμενο της βιοκλιματολογίας. Ειδικοί σταθμοί, όργανα, παρατηρήσεις, βιοκλιματικοί δείκτες ταξινόμησης. Μελέτη μικροκλίματος με κλασικές με κλασικές και νέες μεθοδολογίες. Αστικό μικροκλίμα. – ρύπανση ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος. Φαινόμενο θερμοκηπίου. Βιοκλιματικές συνθήκες φυτοκαλυμμένων επιφανειών αστικού χώρου. Μικροκλιματική συμπεριφορά κτηρίων. Σχέσεις αστικού πρασίνου και δόμησης. Περιαστικό πράσινο και επίδραση στο αστικό περιβάλλον. Προστασία προ- και περιαστικού πρασίνου – μετεωρολογικός κίνδυνος – ευφλεκτικότητα βλάστησης. Αξιοποίηση βιοκλιματικών συνθηκών στο σχεδιασμό. Συνέπειες – αποτελέσματα.

 

6. ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ [3540] – Εξάμ.: 6ο

Διδάσκοντες: Κ. Σαϊτάνης,  Πέτρος Ταραντίλης 
Τμήμα επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής του Ανθρώπου (Υποχρεωτικό μάθημα)

ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ

ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ… (Καθ. Κ. Σαϊτάνη)

Τοξικολογία – Περιβαλλοντική Τοξικολογία – Οικοτοξικολογία – Ορισμοί – Ιστορική αναδρομή
Οικοσυστήματα – Τροφικές αλυσίδες –  Βιοσυγκέντρωση-Βιοσυσσώρευση-Βιομεγέθυνση.
Περιβάλλον: Ορισμοί – Μονάδες μέτρησης ρύπων.
Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Αέρια Ρύπανση – Σωματιδιακή Ρύπανση – Όρια τοξικότητας. Φωτοχημικό νέφος – Η περίπτωση της Αθήνας.
Ατμοσφαιρική Ρύπανση και Ανθρώπινη Υγεία – Δείκτες Ποιότητας της Ατμόσφαιρας
Βαρέα Μέταλλα στο Περιβάλλον – Πηγές – Βιοδιαθεσιμότητα – Όρια τοξικότητας: Μόλυβδος (Pb), Αρσενικό (As), Κάδμιο (Cd), Χρώμιο (Cr), Αργίλιο (Al), Υδράργυρος (Hg) – Η περίπτωση της Minamata. Βαρέα μέταλλα στην Αττική.
Άλλες τοξικές ουσίες/Τοξικά υλικά στο περιβάλλον: DDT  – Αμίαντος.
(Βιο)Τοξίνες στο Περιβάλλον – Από το Χωράφι στο Ράφι – Μυκοτοξίνες, Αφλατοξίνες, Eμετοξίνη,  Φουμονισίνες, Ωχρατοξίνη, Σολανίνη. Μεταφορά Βιοτοξινών  από το νέκταρ στο μέλι.
Κλιματική Αλλαγή και Τοξικές Ουσίες στις καλλιέργειες – Νιτρικά – Υδροκυάνιο.
Βιοδοκιμές-Βιοδείκτες: Βιοδείκτης έκθεσης (biomarker of exposure) – Βιοδείκτες επίδρασης (biomarker of effect) – Βιοδείκτης ευαισθησίας/δεκτικότητας (biomarker of susceptibility): Οργανισμοί βιοδείκτες: Lemna minor, Daphnia magna, Artemia salina, φύκη (Algae), Βακτήρια . Tests Μεταλλαξιογέννεσης (Ames test). Βιοδοκιμές Αλληλοπάθειας (Allelopathy).
Τοξικολογικές μελέτες σε επίπεδο πληθυσμών και “κόσμων”- επιδράσεις σε πληθυσμούς ειδών  r και K επιλογής. Cosm studies: μελέτες Μικρόκοσμου (Microsm) – Μεσόκοσμου (Mesocosm).
Έκθεση – Δόση – Συγκέντρωση: Δόση-Απόκριση – LD50/EC50 : Θανατηφόρος δόση/συγκέντρωση – Η ανάλυση Probit – NOEC/NOEL – LOEC/LOEL. Το φαινόμενο της Όρμησης

…ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ (Καθ. Ταραντίλης Πέτρος)
1. Εισαγωγή στην  επιστήμη της Τοξικολογίας Τροφίμων
2. Τοξικότητα
3. Τοξικοκινητική
4. Τοξικές Ουσίες στα Τρόφιμα – Ανίχνευση και Ποσοτικός Προσδιορισμός
5. Εκτίμηση Τοξικότητας – Δοκιμασίες Τοξικότητας
6. Τροφικές Δηλητηριάσεις – Αλλεργιογόνα
7. Δηλητηριάσεις από Αλκοόλες
8. Τοξίνες σε τρόφιμα ζωικής προέλευσης
9. Τοξίνες σε τρόφιμα φυτικής προέλευσης
10. Τοξίνες από μύκητες-Μανιτάρια
11. Βιομηχανικοί Ρύποι-Βαρέα Μέταλλα-Φυτοφάρμακα στα τρόφιμα
12. Πρόσθετα τροφίμων
13. Τοξικές ουσίες που σχηματίζονται κατά την επεξεργασία των τροφίμων
14. Χημική Καρκινογένεση

 

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΑ

ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΠΜΣ: «Ολοκληρωμένα Συστήματα Φυτοπροστασίας και Διαχείρισης του Περιβάλλοντος»
Διδάσκοντες: Καθ. Κ. Σαϊτάνης και Επικ. Καθ. Χρυσή Παπαδημητρίου

Τοξικολογία – Περιβαλλοντική Τοξικολογία – Οικοτοξικολογία – Ορισμοί – Ιστορική αναδρομή. Σχέση της Τοξικολογίας Περιβάλλοντος με τις λοιπές επιστήμες.
Περιβάλλον: Ορισμοί – Μονάδες μέτρησης ρύπων.
Είδη ρύπων και φυσικοχημικές τους ιδιότητες: Συμπεριφορά ρυπαντικών φορτίων και μηχανισμοί μεταφοράς τους στους οργανισμούς. Τρόποι εκθέσεως των οργανισμών στις τοξικές ουσίες. Οικοσυστήματα – Τροφικές αλυσίδες – Βιοσυγκέντρωση-Βιοσυσσώρευση-Βιομεγέθυνση. Περιβαλλοντικοί παράγοντες που επηρεάζουν τη δράση των τοξικών ουσιών.
Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Αέρια Ρύπανση – Σωματιδιακή Ρύπανση – Όρια τοξικότητας. Φωτοχημικό νέφος – Η περίπτωση της Αθήνας. Επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία – Δείκτες Ποιότητας της Ατμόσφαιρας.
Κλιματική Αλλαγή και Τοξικές Ουσίες στις καλλιέργειες – Νιτρικά – Υδροκυάνιο.
Υδατική ρύπανση και ρύπανση εδάφους, με έμφαση στα γεωργικά οικοσυστήματα. Συμβατικοί και μη συμβατικοί ρύποι, αγροχημικά, προέλευση και μεταφορά ρύπων, μετασχηματισμοί και επιπτώσεις στους οργανισμούς – Παραδείγματα και μελέτες περίπτωσης
Βαρέα Μέταλλα στο Περιβάλλον: Πηγές – Βιοδιαθεσιμότητα – Όρια τοξικότητας: Μόλυβδος (Pb), Αρσενικό (As), Κάδμιο (Cd)-(Itai-Itai Disease), Χρώμιο (Cr), Αργίλιο (Al), Υδράργυρος (Hg) – Η περίπτωση της Minamata. Βαρέα μέταλλα στην Αττική.
Άλλες τοξικές ουσίες/Τοξικά υλικά στο περιβάλλον: DDT – Αμίαντος.(Βιο)Τοξίνες στο Περιβάλλον – Από το Χωράφι στο Ράφι –Μυκοτοξίνες, Αφλατοξίνες, Eμετοξίνη, Φουμονισίνες, Ωχρατοξίνη, Σολανίνη. Μεταφορά Βιοτοξινών από το νέκταρ στο μέλι. Τοξικοκινητική, τοξικοδυναμική, τρόποι έκφρασης και ποσοτικοποίησης, καμπύλη «Δόση-Αντίδραση», – LD50/EC50 : Θανατηφόρος δόση/συγκέντρωση – Η ανάλυση Probit – NOEC/NOEL – LOEC/LOEL.
Βιοδοκιμές-Βιοδείκτες τοξικότητας για τη διερεύνηση των επιπτώσεων από την υδατική, αέρια ρύπανση και ρύπανση εδάφους, με έμφαση στα γεωργικά οικοσυστήματα: Βιοδείκτης έκθεσης (biomarker of exposure) – Βιοδείκτες επίδρασης (biomarker of effect) – Βιοδείκτης ευαισθησίας/δεκτικότητας (biomarker of susceptibility): Οργανισμοί βιοδείκτες: Lemna minor, Daphnia magna, Artemia salina, φύκη (Algae), Βακτήρια. Tests Μεταλλαξιογέννεσης (Ames test). Βιοδοκιμές Αλληλοπάθειας (Allelopathy).
Τοξικολογικές μελέτες σε επίπεδο πληθυσμών και “κόσμων”- επιδράσεις σε πληθυσμούς ειδών r και K επιλογής. Cosm studies: μελέτες Μικρόκοσμου (Microsm) – Μεσόκοσμου (Mesocosm).
Αλληλεπίδραση τοξικών παραγόντων και φαινόμενα τοξικότητας: Η συνεργική/ανταγωνιστική αλληλεπίδραση τοξικών παραγόντων – Ισοβολογραφική ανάλυση (isobolographic analysis).Το φαινόμενο της Όρμησης (hormesis) στην τοξικολογία.
Σύγχρονοι ρύποι και οι επιπτώσεις τους : έμμονοι οργανικοί ρύποι (POP), ενδοκρινείς διατάρακτες, PFAS, μικροπλαστικά, με έμφαση στα γεωργικά οικοσυστήματα.
Μεθοδολογία Εκτίμησης του Οικολογικού Κινδύνου και συσχέτισή της με την επιστήμη της Τοξικολογίας Περιβάλλοντος.
Βιωσιμότητα και χρήση χημικών στη γεωργία. Χαρακτηριστικά παραδείγματα επιπτώσεων στην υγεία του ανθρώπου. Η περίπτωση της Bhopal.

Η αξιολόγηση της εκμάθησης της ύλης γίνεται με επίλυσης ασκήσεων (homework), και μέσω ανάθεσης βιβλιογραφικών εργασιών και παρουσιάσεων PowerPoint.

 

ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΠΜΣ: «Ολοκληρωμένα Συστήματα Φυτοπροστασίας και Διαχείρισης του Περιβάλλοντος»
Διδάσκων: Κ. Σαϊτάνης

Βιολογική ποικιλότητα – Μέθοδοι ποσοτικής εκτίμησης. Η σχέση αριθμού ειδών-έκτασης. Βιογεωργαφία των νήσων. Ομοιότητα βιοκοινοτήτων. Ποσοτικές οικολογικές μέθοδοι. Μέθοδοι ταξινόμησης (cluster) και ιεράρχησης (ordination). Αλληλεπιδράσεις ατόμων και ειδών. Προχωρημένα υποδείγματα προσομοίωσης οικολογικών σχέσεων. Μέθοδοι εκτίμησης πληθυσμιακών διακυμάνσεων. Τα fractals στην Οικολογία. Αλληλουχία Fibonacci στη φύση.  Κλιματική αλλαγή – Κλιματική κρίση. Συμβολή της γεωργίας στην κλιματική αλλαγή. Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην γεωργία.  Ρύπανση περιβάλλοντος – Αέρια και σωματιδιακή ρύπανση. Η περίπτωση της Αθήνας. Επιπτώσεις στα φυσικά, γεωργικά και αστικά οικοσυστήματα. Βιοκαταγραφή (biomonitoring) και παρακολούθηση της ποιότητας του περιβάλλοντος. Εισαγωγή στην Περιβαλλοντική Τοξικολογία – Οικοτοξικολογία. Μεταφορά τοξικών ουσιών από το περιβάλλον στην τροφική αλυσίδα. Παραδείγματα επιπτώσεων στην υγεία του ανθρώπου. 

Η αξιολόγηση της εκμάθησης της ύλης γίνεται με επίλυσης ασκήσεων (homework), και μέσω ανάθεσης βιβλιογραφικών εργασιών και παρουσιάσεων PowerPoint.

 

ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΠΜΣ: «Αειφορική Γεωργία και Πιστοποίηση»
Διδάσκων: Κ. Σαϊτάνης

Αλληλεπιδράσεις ατόμων και ειδών. Προχωρημένα υποδείγματα προσομοίωσης οικολογικών σχέσεων. Μέθοδοι εκτίμησης πληθυσμιακών μεγεθών και βιοποικιλότητας. Η σχέση αριθμού ειδών-έκτασης. Ομοιότητα βιοκοινοτήτων. Ποσοτικές οικολογικές μέθοδοι. Μέθοδοι ταξινόμησης (cluster) και ιεράρχησης (ordination). Καταστροφές και διαταραχές ενδιαιτημάτων. Τα fractals στην Οικολογία. Αλληλουχία Fibonacci στη φύση.  Κλιματική αλλαγή – Κλιματική κρίση. Συμβολή της γεωργίας στην κλιματική αλλαγή. Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην γεωργία. Βιοποικιλότητα – Μέθοδοι ποσοτικής εκτίμησης. Ρύπανση περιβάλλοντος – Η περίπτωση της Αθήνας. Επιπτώσεις στα φυσικά, γεωργικά και αστικά οικοσυστήματα. Βιοκαταγραφή (biomonitoring) και παρακολούθηση της ποιότητας του περιβάλλοντος. Εισαγωγή στην Περιβαλλοντική Τοξικολογία – Οικοτοξικολογία. Μεταφορά τοξικών ουσιών από το περιβάλλον στην τροφική αλυσίδα. Παραδείγματα επιπτώσεων στην υγεία του ανθρώπου. 

 

ΑΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΑΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ

ΠΜΣ: «Αρχιτεκτονικής τοπίου»
Διδάσκοντες: Σαϊτάνης Κ., Τρίγκας Π., Παπαδούλης Γ., Χ. Παπαδημητρίου

Χλωρίδα και βλάστηση μεσογειακών οικοσυστημάτων. Ζώνες βλάστησης στη Μεσόγειο και την Ελλάδα, γεωγραφική εξάπλωση και κλιματικά χαρακτηριστικά κάθε ζώνης. Σημαντικότεροι τύποι οικοτόπων κάθε ζώνης και αντιπροσωπευτικά φυτικά είδη. Μορφολογικά και οικολογικά χαρακτηριστικά των φυτικών ειδών. Φυτική ποικιλότητα σε αστικές και περιαστικές περιοχές της Ελλάδας. Η χλωρίδα της Αττικής (Αθήνα, παράκτιες περιοχές και όρη). Η Πανίδα της Ελλάδας. Πανίδα διαφόρων οικοσυστημάτων. Θηλαστικά, Ερπετά, Πτηνά. Διαχείριση άγριας πανίδας. Πόλεις – Ιστορική Ανασκόπηση – Τύποι πόλεων – Μοντέλα πόλεων – Αστικοποίηση – Μεγαλοπόλεις (megacities) και Φαβέλες (Favelas) – Δημογραφία.  Σύγχρονες πόλεις – Πράσινες πόλεις (Garden cities – Green cities – Soft cities) – Έξυπνες πόλεις (smart cities) – Πόλεις του μέλλοντος (Future cities). Οικολογία – Αστική Οικολογία. Αρχές αειφόρου διαχείρισης των φυσικών πόρων. Κατακερματισμός οικοσυστημάτων – Οικολογικοί διάδρομοι – Πράσινες διαδρομές. Βιοποικιλότητα και αστικά οικοσυστήματα. Παραδείγματα προστασίας και αύξησης της βιοποικιλότητας στις πόλεις. Αστική ρύπανση με έμφαση στην Ατμοσφαιρική -αέρια και σωματιδιακή ρύπανση- επιπτώσεις στους ανθρώπους και στα φυτά. Τοξικά μέταλλα στο αστικό περιβάλλον – Έρευνες βιοκαταγραφής βαρέων μετάλλων σε παιδικές χαρές στην Αθήνα. Ηχορύπανση – φωτορύπανση – Θερμική ρύπανση – Επιπτώσεις στην υγεία και στην βιοποικιλότητα – η χρήση κατάλληλων φυτικών ειδών για την αντιμετώπισή τους. Ρύπανση εσωτερικών χώρων και φυτά καθαρισμού της. Διαχείριση ρυπασμένων περιοχών – φυτοεξυγίανση (phytoremediation): χρήση φυτών στην απορρύπανση. Βιοδείκτες, βιομετρητές ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Βιώσιμη διαχείριση στερεών και υγρών αστικών αποβλήτων – Περιβαλλοντική Εθνική και Ευρωπαϊκή νομοθεσία. Κυκλική οικονομία – ανάκτηση-επαναχρησιμοποίηση – αειφόρος διαχείριση στον αστικό ιστό.
Η αξιολόγηση της εκμάθησης της ύλης γίνεται μέσω ανάθεσης βιβλιογραφικών εργασιών και παρουσιάσεων PowerPoint, και εργασιών σχετικών με το σχεδιασμό, εγκατάσταση και διαχείριση φυτεύσεων βασιζομένων σε οικολογικές αρχές.